Tenzing: “Ja, grappig he. Hier zat vroeger een Italiaan. Mijn vader vond het mooi, vooral die wandschildering, dus heeft hij het zo gelaten en er alleen wat typisch Chinese elementen aan toegevoegd, zoals de verlichting.”
Voor ons gesprek heb ik Tenzing’s korte film A Precious Shadow* bekeken. Zijn ouders en de koks die bij hen in de keuken werken, zitten rond de tafel te eten, drinken en praten. Over hun leven en hoe ze als jonge mensen hier in Amsterdam kwamen. Je hoort een voice-over, de stem van een jonge man, die vertelt hoe gefascineerd hij als kind was door die keuken vol hitte, rook en stoom waar ze urenlang aan het werk waren. Hoe hij het zag als een slagveld. Daarna volgt de camera de mensen aan tafel en komen zij aan het woord.
“Ik wilde als jonge man de wereld begrijpen en ik dacht dat Europa ontwikkeld en beschaafd was, dus dat je daar moest zijn. En in een magazine las ik over de rode buurt en de vrijheid rond drugs in Amsterdam.”
“Ik weet nog wat ik verdiende als illegale medewerker in de keuken: 800 gulden per maand voor 12-urige werkdagen.”
“We zeiden tegen elkaar: overdag zie je de wok, ’s nachts je kussen. Geen zonlicht, alleen de keuken.”
De vader van Tenzing vertelt in de film hoe gezwollen zijn voeten waren na zijn eerste dag in een restaurantkeuken. Hoe zwaar het was, hoe ze na het werk werden opgesloten in de keuken om een paar uur te slapen, terwijl de muizen langs hun bed liepen en hij zich afvroeg hoe je overleeft in een onbekende wereld, waar je de taal niet spreekt. Hij bekent dat hij terug wilde, maar dat zijn vrouw zei: “Ga niet terug naar de plaatsen die je verlaten hebt.” Zij bevestigt dat en zegt: “hoeveel pijn je ook hebt, je moet doorgaan, altijd doorgaan.”
Hier is Tenzing opgegroeid, boven en in het restaurant. Hij heeft de mensen die hij elke dag zag, een stem en een gezicht gegeven in zijn prachtige korte film en ons, de kijkers, een klein stukje geschiedenis van deze Chinezen (en Tibetanen) die in de jaren negentig vanuit het vasteland van China naar Amsterdam kwamen om te leven, te werken en een betere toekomst voor hun kinderen te maken.
“Mijn moeder komt uit Lhasa, Tibet, mijn vader uit Chengdu, China. Wij spraken thuis en in het restaurant Mandarijn en de mensen die er werkten zag ik als ‘ooms’ en ‘tantes’. Er was veel liefde, in koken, samen eten en verhalen vertellen. Ik ben dicht bij mijn wortels opgegroeid. Deze buurt is mijn achter(speel)tuin, maar op school en op andere plekken buiten de Warmoesstraat was de wereld van het restaurant onbekend en het verschil met thuis groot. Er waren ook vooroordelen en racisme en ik zag geen brug tussen die werelden. Via mijn film wilde ik de mensen en de liefde van thuis verbinden met mijn andere wereld. Het doorgeefluik inspireerde mij als beeld. Gasten komen in het restaurant en er is een gedeelde ervaring via het eten, maar verder weten ze eigenlijk niks van de mensen achter het luik en weten die niks van hen. Daarom heb ik de camera gericht op de mensen uit de keuken, om dat verborgen leven naar buiten te brengen. Ik word op de Amsterdamse Toneelschool en Kleinkunstacademie opgeleid als theateracteur. Maar de opleiding is gericht op creatie, daagt op veel manieren uit om te blijven maken, en in het blok ‘off the beaten track’, heb ik in twee maanden A Precious Shadow gemaakt. Het ging heel natuurlijk. Ik heb wel wat richting gegeven, maar het was vooral een familiegesprek aan tafel dat ik heb gefilmd. Dit soort diners waren er vaak, na het werk of bijvoorbeeld tijdens Chinees Nieuwjaar. De meeste werknemers hadden hier geen verwanten, dus de mensen waar ze mee werkten werden vanzelf een soort familie.”
Ik vraag wat zijn ouders van de film vonden.
“Mijn ouders zijn trots op wie ze zijn en waar ze vandaan komen. Ze wilden graag meedoen, vooral mijn vader. Hij is eigenlijk een hele interessante man, nogal rebels. In China had hij bijvoorbeeld heel lang haar, terwijl dat niet mocht. Dat rebelse van hem is ook een reden dat hij weg moest uit China. Maar voor die kant van hem was hier ook weinig ruimte, want hij was altijd aan het werk. Dus hij vind mijn film heel tof. Het samen zingen in de film was voor mij belangrijk om erin te hebben. Het is deel van de Tibetaanse en de Chinese cultuur, oude gewoontes, die ik ken van vele etentjes. Als klein kind raakte het zingen mij het meest, want dat was het moment dat je echt even mocht voelen.”
Omdat zijn moeder in de film tegen zijn vader zegt dat hij door moet gaan, en ik dat zo sterk vind, vraag ik wat de belangrijkste les is die zijn ouders hem hebben meegegeven.
“Eigenlijk zegt mijn moeder in het Tibetaans zoiets als: Ook al stoot je je neus, met elke stoot ga je toch door. Echt de belangrijkste les, weet ik niet zo goed, maar dit schiet me te binnen: mijn vader zegt altijd de beste reactie op alle soorten geweld is een glimlach en mijn moeder heeft een woord dat ze vaak zegt: 善良 shànliáng, dat zoiets betekent als wees een aardige en eerlijke persoon. Dat heb ik heel vaak gehoord. Het grijpt terug op het Tibetaans
boeddhistische van mijn opvoeding, met de traditie van geweldloosheid die daarbij hoort.”
Ik vraag wat hij meeneemt uit zijn andere wereld, buiten die van thuis en de buurt.
“Het je durven uitspreken, je eigenheid kunnen uitdragen, expressief mogen zijn. De Aziatische wereld is veel meer gericht op de gemeenschap, de Nederlandse meer op individualiteit. Voor beiden is veel te zeggen. Ik wil ze graag naast elkaar, met elkaar, kunnen laten bestaan, misschien zelf een brug zijn ertussen. Dat probeer ik ook in mijn afstudeerproject, een solo voorstelling die ik zelf schrijf en speel. Het middelpunt daarvan is ook dat het leven niet zwart-wit is, maar gelaagd. Hij is deels gebaseerd op een documentaire die ik dit jaar heb opgenomen in Chengdu, van gesprekken met mijn grootouders over hun ervaringen in China. Hun persoonlijke verhaal helpt om het publiek toegang te geven tot die ervaringen en ze daarmee die gelaagdheid te laten ervaren.”
Ik vraag wat hij na zijn afstuderen gaat doen, theater of film of allebei?
“Film waarschijnlijk. Ik heb met mijn vader vroeger heel veel Kung Fu films gekeken. Dat heeft mij erg geholpen als kind. Ik was vaak boos en ik vocht altijd terug als ik of anderen onrechtvaardig behandeld werden. Door die films durfde ik voor mezelf en anderen op te komen, zodat we gerepresenteerd waren. Maar de boosheid is minder nu, ik voel nu meer voor de weg van de verbinding. Dat staat dichter bij me. Ik voel wel een verantwoordelijkheid om bij te dragen aan representatie van Aziatische acteurs en filmmakers in de Nederlandse filmwereld.”
Maar niet als token, zeg ik, als mens. Een liefdesverhaal met Aziatische acteurs of een detective of een drama, bijvoorbeeld?
“Ja, precies dat. Maar ook een film over een typisch Chin.Ind. restaurant, zoals Happy Palace, waar ik in acteer, is een begin. En een leuke film ook. We hebben nog een lange weg te gaan qua representatie en van die weg wil ik graag een onderdeel zijn.”
Apart kader
Tenzing Woing aan het werk zien?
Kijk Happy Palace via NPO Start, waarin hij als acteur een rol heeft.
Bezoek het festival van de Academie voor Theater en Dans om zijn afstudeerstuk te zien. Hou www.atd.ahk.nl in de gaten voor de speeldata (8-21 juni). Er komt ook een registratie van.