Amsterdam Museum - Vrouwen van Amsterdam – een ode

Het Amsterdam Museum vindt dat vrouwen belangrijk zijn in het verhaal van Amsterdam. Vrouwen van vroeger en vrouwen van nu. Hun verhalen worden niet altijd verteld, hun namen niet altijd genoemd. Ik wist bijvoorbeeld niet dat het Amsterdamse Bos mede ontworpen is door een vrouw, namelijk de architect Jakoba Mulder. Maar de odes kunnen ook gaan over gewone Amsterdamse vrouwen, zoals iemands moeder of oma. Misschien hebben zij wel een verschil gemaakt voor de stad. Het Amsterdam Museum is op zoek naar al deze verhalen en wil ze graag zichtbaar maken. Je kunt een ode maken in de vorm van een brief, video, geluidsopname, foto, tekening, gedicht of andere vorm voor een vrouw die verbonden is aan de stad. Het Amsterdam Museum publiceert alle odes op hun platform en neemt ze op in de collectie van het Amsterdam Museum. Van de meest bijzondere bijdragen maken ze onder meer een tentoonstelling, een boek en een podcast!

Ik snuffelde even door de website en kwam een schat aan verhalen tegen. De ode aan Marga Minco door Yra van Dijk, waar ook onze buurt in voorkomt: “Iedere keer dat ik over de Kloveniersburgwal fiets, zie ik het huis waarin je onderdook en je eerste kind kreeg- het huis ook waar een berooide Lucebert later bij jullie op de bank sliep, of was het op de grond?”. Of luister de ingesproken ode aan Joke Smit door Hedy D’Ancona, die herinneringen ophaalt aan haar samenwerking met de bekende feministe in de jaren zestig en zeventig. Of de ode van Babs Gons aan Trijntje Pieters, een Amsterdamse weduwe die in 1593 trouwde met de uit het koninkrijk Congo afkomstige Bastiaan Pietersz van ‘Maniconge in Afryken’. Een verhaal dat Babs wilde vertellen om te laten zien dat ten tijde van het koloniale tijdperk er ook liefde was tussen twee mensen uit hele verschillende werelden. Of een ode aan de Amstel van Sholeh Rezazadeh in de vorm van een gedicht: “Hoe bescheiden heb je je golvende haar op de koude schouders van de aarde laten liggen. Hoe stil accepteer je de kleur van de lucht in elk uur en seizoen …..”

Lees, bekijk of luister meer odes via deze website: https://www.amsterdammuseum.nl/topic/vrouwen-van-amsterdam

Of maak zelf een ode aan een vrouw die jij belangrijk vindt voor de geschiedenis van onze stad https://www.amsterdammuseum.nl/samenwerkingsproject/vrouwen-van-amsterdam-open-call/83107

Parijs op loopafstand - boekhandels in de Nieuwmarktbuurt

In Parijs staan mensen in de rij bij Shakespeare and Company”, een boekhandel met Engelstalige boeken, beroemd uit film, serie en menig blog over Parijs. Deze boekwinkel is zelf ook onderwerp van een boek: Passage de l’Odeon dat allerlei literaire herinneringen beschrijft aan Parijs tussen de twee grote wereldoorlogen. Dat vond ik weer op het Waterlooplein tijdens een middagje snuffelen. Waarmee we zijn beland bij het eigenlijke onderwerp van dit stuk, namelijk dat Amsterdam, en meer specifiek de Nieuwmarktbuurt, qua legendarische boekhandels in niks onderdoet voor Parijs.

Van activistisch tot kunstzinnig, van nieuw tot tweedehands, op de Waterloopleinmarkt of in de Oudemanhuispoort, van klein tot groot, van boeken met woorden tot boeken met afbeeldingen, van Nederlands tot internationaal, van prijzig tot bijna gratis, alles is te vinden op deze vierkante kilometer voor wie van boeken houdt. En, zoals Walter Benjamin zegt, die wordt aangehaald in het eerste hoofdstuk van Passage de L’Odeon:  “Vergeet niet dat het boek oorspronkelijk een gebruiksvoorwerp en zelfs een levensmiddel was.” Dus bezoek de boekhandel en doe jezelf tegoed aan wat broodnodige (pun intended) culturele voeding. Kun je daarna, op zijn Parijs, met je boek in de hand op een terrasje gaan zitten, want ook daar zijn er meer dan voldoende van in onze buurt.

De boekhandels stellen zich graag aan je voor.

Antiquariaat Kok – Oude Hoogstraat 14-18, www.antiquariaatkok.nl

Dit is een boekenwarenhuis met meerdere verdiepingen, een etalage vol met geweldige titels uit de serie Privé Domein van uitgeverij De Arbeiderspers, beeldjes van lezende mensen en kunstobjecten die met het boek te maken hebben. Het is een familiebedrijf dat al sinds 1946 bestaat en ze hebben er alles van prenten tot reproducties, van boeken over Afrikaanse kunst tot Zoölogie en alles daartussenin. 

Boekie Woekie, books by artists – Geldersekade 39,  www.boekiewoekie.com

Boekie Woekie stelt zich voor in het interview met de eigenaren, ook in dit nummer van OpNieuw.

Sans Serrife - Sint Annenstraat 30,  https://san-serriffe.com/

Sans Serriffe is een boekhandel in de Rode buurt. Zij hebben een grote collectie boeken over kunst en design. Daarnaast organiseren ze veel evenementen op dit gebied. Er is ook veel aandacht besteedt aan het ontwerp van de winkel, de website en het inpakpapier.

Perdu – Kloveniersburgwal 86, https://boekhandel-perdu.myshopify.com/

Perdu is een gespecialiseerde poëzieboekhandel in hartje Amsterdam en daarnaast een cultureel podium en een uitgeverij, gewijd aan experimenten op het snijvlak van literatuur, performance en andere kunstvormen.

Galerie Lambiek – Koningsstraat 27, 1011 ET  Amsterdam, www.lambiek.net

Lambiek is een stripboekhandel met een naam, als eerste stripwinkel van Europa (eerst op de Kerkstraat, nu in de Nieuwmarkt) bekend in Amsterdam en ver daarbuiten. Ze hebben alles op het gebied van strips in de ruimste betekenis. Van Suske en Wiske tot een getekend verhaal over Jimi Hendrix of Aziatische mythologie. In het genre van het getekende verhaal, kan je nergens beter terecht dan bij Lambiek. Ze organiseren ook heel regelmatig boekpresentaties en andere events voor liefhebbers.  

Pantheon – Sint Antoniesbreestraat 132 – 134, https://libris.nl/boekholtboekhandels/pantheon/

Pantheon is mijn favoriete boekhandel. Dicht bij huis, altijd goede hulp, leuke vondsten, de laatste kookboeken, ik kan er rustig een uur doorbrengen. Pantheon Boekhandel is onderdeel van Boekholt Boekhandels. Hun literatuurafdeling is gezichtsbepalend en ze hebben een uitgebreide non-fictieafdeling, een groot assortiment kookboeken, kinderboeken, thrillers en boeken over Amsterdam.

Extra bonus: 0p de 1e verdieping bevindt zich reisboekhandel https://libris.nl/boekholtboekhandels/a-la-carte.

Extra, extra bonus: hun leestips op Instagram via @pantheonboekholtalacarte

Het Fort van Sjakoo – Jodenbreestraat 24, https://sjakoo.nl/

Deze winkel is opgericht in 1977, oorspronkelijk in een gekraakt woon-werkpand op het tracé van een geplande snelweg dwars door de Nieuwmarktbuurt en sinds 1988 gelegaliseerd. Al 47 jaar boeken met een tegendraads geluid en alternatieven.

Vol enthousiasme wordt het Fort momenteel draaiende gehouden door een collectief van zo’n tien vrijwilligers. Die zijn er om jou te voorzien van informatie. Van het laatste nieuws tot degelijke achtergrondinformatie en geschiedenis. Een breed scala aan links-politieke en maatschappijkritische onderwerpen vult de winkel. Ook veel aandacht voor buitenlandse uitgaven, muziek en tijdschriften in verschillende talen. Ga eens kijken! Hebben ze iets niet dan kunnen ze het altijd voor je bestellen.

Antiquarische boekhandel Egidius – Nieuwmarkt 223, www.egidiusamsterdam.com/

EGIDIUS AMSTERDAM, is een professionele antiquarische boekwinkel, opgericht door Jan Fictoor in 1985. Gespecialiseerd in boeken over kunst, antiek en architectuur. Sinds 2020 verkoopt EGIDIUS alleen nog online. Ze blijven geïnteresseerd in het aankopen van speciale items en collecties.

The Book Exchange – Kloveniersburgwal 58, www.bookexchange.nl/

The Book Exchange is an independent second-hand bookstore, specialized in English language books with focus on Literature and Social Sciences. They offer a wide selection of books in good condition at affordable prices. If you're looking to sell your books, they're happy to take a look and see if they can buy your books.

Oudemanhuispoort

In de Oudemanhuispoort vind je meerdere boekhandelaren die allemaal een winkeltje hebben in een nis van de poort, wat er prachtig uitziet. Boeken in het Nederlands, Engels, Frans, Italiaans en zelfs een gespecialiseerde kookboekhandel. Loop ze allemaal langs, bekijk de verschillende collecties, maak een praatje en vind een parel waar je niet naar op zoek was. Het is dat ze niet langs de Seine staan, anders was het een kopie van de bekende boekkramen in Parijs.

Waterlooplein

Het Waterlooplein is een schatgraversparadijs, ook op het gebied van boeken. Er zijn verschillende verkopers die boeken aanbieden, kunstboeken, literatuur, strips, non-fictie, oud en nieuw, je kan het zo gek niet bedenken of je kunt het er vinden. Je moet natuurlijk vaker langslopen en snuffelen om de parels te vinden waar je naar op zoek bent. Twee van mijn favorieten voor boeken, zijn: Crispijn en Rozemarijn op het Waterlooplein, waar ze heel veel geweldige Nederlandse en Engelse literatuur en non-fictie verkopen en prachtige kunstboeken. En Waterloo Wonder, dat heel veel kunstboeken en prachtige fotoboeken verkoopt. Maar er zijn er nog meer en ook handelaren die andere spullen verkopen, hebben soms ook boeken, dus loop gewoon de markt af en toe over.

De Openbare Bibliotheek Oosterdok – Oosterdokskade 143, https://www.oba.nl/

Last, maar zeker niet least, de Openbare Bibliotheek op het de Oosterdokskade 143. Heb je geen plek voor  een boekenkast, ga dan naar de Bibliotheek. Deze locatie heeft heel veel ruimte, om te lezen, te studeren, te eten in het restaurant met een van de beste uitzichten over Amsterdam, en natuurlijk om allemaal fantastische boeken te lenen.

x

Boekie Woekie - interview met de eigenaren van deze winkel vol kunstenaarsboeken

Rúna Thorkelsdóttir, Henriëtte van Egten (Hettie) en Jan Voss, alle drie kunstenaars en ook eigenaren van Boekie Woekie, ontvangen mij op vrijdagmiddag een uurtje voor sluitingstijd. Ze hebben besloten dat het weekend begonnen is. Ik krijg een heerlijk glaasje Vinho Verde en we praten over de geschiedenis van deze prachtige winkel. 

Eerst even kort uitleggen wat Boekie Woekie is. Een kleine winkel aan de Gelderskade 39, tot de nok toe gevuld met boeken van kunstenaars, een heleboel kaarten (hun eigen, en het werk van andere kunstenaars) en groter, geschilderd en gedrukt werk aan de muur zo ver het oog reikt. Een trapje naar het onderstuk, met nog veel meer boeken met daarboven een binnenmu ur met houten versiering die over is gebleven van een winkelinrichting van 1880 langs het plafond. Iedereen die interesse heeft in kunst, kan hier iets van zijn gading vinden. Ook online is alles te bestellen via www.boekiewoekie.com. En dat is heel fijn, want er bestaat groeiende belangstelling voor wat hier te koop is.

Hettie en Jan wonen al in dit pand sinds 1983. Ze kennen de buurt dus goed. Maar de winkel is hier pas op 1 mei dit jaar open gegaan. Daar ging nogal wat aan vooraf. 

Jan: ‘We hebben ons altijd gezien als kunstenaars. We maken kunst, schilderen, schrijven, doen van alles wat kunstenaars doen en we maken boeken, met veel oplettendheid en liefde. Als het voor kunstenaars erom gaat geld te verdienen zijn galerieën de ervoor aangewezene plek. Toch uitgerekend die wilden onze boeken meestal niet hebben, er was niet genoeg aan te verdienen. Dus probeerden we het via boekhandels. Ook dat leverde niks op. Je had geluk als je je boek beduimeld zes maanden later terug kreeg. Er moest iets worden verzonnen. Toen Hettie en ik hier op de Geldersekade waren komen wonen hebben we een offset drukkerij voor ons eigen werk gestart. Wij raakten bevriend met andere kunstenaars die ook dozen met oplages van zelf gepubliceerde boeken onder het bed hadden staan. Onder het bed kon van geen publiek sprake zijn, het idee van een winkel voor onze boeken ontstond.’ 

In 1986 zijn ze met zes kunstenaars Boekie Woekie gestart, een boekhandel in kunstenaarsboeken in de Gasthuismolensteeg. In eerste instantie dus om de door hunzelf gemaakte boeken te kunnen verkopen. Ze werkten om de beurt 1 dag in de winkel. 

‘Een dagje per week in een winkel kon best,’ zegt Jan ‘de muze kust je tenslotte geen zeven dagen per week.’ 

Vijf jaar later waren er nog drie van de zes eigenaren betrokken bij de winkel en begon de tweede fase van de boekhandel, nu in de Berenstraat, waarin ze ook boeken van andere kunstenaars te koop aan gingen bieden, alhoewel het neo-expressionisme al uitgeroepen was, een tijd waar hoogstens belangstelling voor catalogi bestond, dus niet bepaald dat wat men onder kunstenaarsboeken verstaat.

Jan: ‘Wij wilden ons doen aan de realiteit testen en hebben daarom nooit subsidies aangevraagd, wij wilden altijd op eigen benen staan. Eigenlijk was de start van de boekhandel a-cyclisch. Een opmerking die mij nooit losgelaten heeft, was van de toenmalige directeur van het kunstmuseum in Groningen die tegen mij zei: don’t you know that books are out! Zij waren als museum eind jaren zeventig met het verzamelen van kunstenaarsboeken gestopt. De kunstwereld in heel Europa bewoog zich in die tijd weg van de democratisering richting de marketing van de grote namen. Er ging steeds minder geld naar kunst, de contraprestatie hield op, kunstscholen werden gesloten of samengevoegd. Pas met de ontwikkeling van de computer kwam daar weer verandering in. Toen trad er weer kruisbestuiving op met grafisch ontwerp, kwam er weer meer democratisering en kwamen er nieuwe vormen van inspiratie. Een dikke 30 jaar hebben wij daar getracht het kunstenaarsboek in zijn vele facetten te tonen. De winkel in de 9 straatjes hebben wij op 31 december 2023 moeten verlaten vanwege een exorbitante huurverhoging. De realiteitstest was best geslaagd, maar toen de realiteit op stelten begon te lopen moesten wij daar kappen. Wij hebben de drukkerij ingewisseld voor de winkel.’ 

Hettie en Rúna: ‘Naast de boeken van anderen aan te bieden bleven we vanzelfsprekend ook in de Berenstraat, ons eigen werk maken en verkopen. De postkaarten die wij maakten hebben al die jaren de huur betaald. Voor ons is de winkel zelf tot een soort kunstwerk geworden waaraan wij gezamenlijk werken. Werken wij niet aan een soort begaanbare sculptuur, of aan een perma-performance, is het niet een work in progress? Dat zou tenminste overeenkomen met ons idee van kunst.’ 

Jan: ‘Men kent ons in de wereld van kunstenaarsboeken, wij bestaan al zo lang. Die mensen komen speciaal voor ons, en (vaak jeugdige) toeristen die Amsterdam bezoeken weten van ons via het internet.’

Rúna: ‘Er komen veel jonge mensen, ook die hier graag willen werken of stage lopen.’ 

Jan: ‘Er zijn kunstenaars van alle leeftijden die moeite hebben met de vaak corrupt aanvoelende kunstwereld, voor wie zelf publiceren een uitdagende tak aan de boom der kunsten is. 

Rúna: “Wij verkopen boeken van alle soorten kunstenaars, uit alle stromingen. We hebben nooit iemand geweigerd. Als iemand zelf zegt dat hij kunstenaar is, dan wil ik dat graag geloven. We hebben geen ballotage. Alleen als een boek in plaats van inhoud niets anders dan het vermogen van zijn maker als boekbinder of designer toont, kan het zijn dat wij het afwijzen.’ 

Hettie: ‘Door het door kunstenaars in kunstcontext zelf gepubliceerde boek serieus te nemen op een moment in de geschiedenis toen haast niemand anders dit deed, zijn we zoiets als de senioren, met lange tijd de enige, en nu zeker de oudste, kunstenaarsboekenwinkel in Europa geworden. Hier staan wat befaamde boeken, maar onze trots zijn de 95% van de boeken die niemand kennen kan, want ze komen gewoon elders niet voor. Trouwens, we zijn ooit begonnen met 100 titels en inmiddels staan er meer dan 8.000.’ 

Rúna, Hettie en Jan zeggen alle drie dat ze voorlopig nog door gaan. Een kunstenaar gaat niet met pensioen, en de interactie met andere mensen die kunst maken blijft ook nog veel te leuk. Proost! 

Boekie Woekie Geldersekade 39, 1011 EJ Amsterdam is zeven dagen per week geopend: 12–18 u. 

>> www.boekiewoekie.com