Wie het kleine niet eert

Recent vond ik een erg leuk boekje op het Waterlooplein: 100 avonturen met een pollepel van J.W.F. Werumeus Buning. Een hoofdstuk in dat boekje gaat over verse kruiden "de geuren der goede wereld". Een paar citaten wil ik graag delen.

Een twijgje van het kruid basilicum, aan de neus gehouden, doordringt de mens met fijne geur en vrede; een gering blaadje tijm, tussen de vingers gewreven, het behoeft niet meer dan een splinter te zijn, riekt naar een stille, warme wereld ...... Het is goed aan kruiden te ruiken in dagen van zwarigheden; ze ruiken naar de goede wereld."

Nadat hij de fijne kenmerken van deze kruiden bezongen heeft, gaat hij in op het feit dat ze in de keuken heden ten dage (1939) niet meer gebruikt worden.

"Zij behoren tot de wereld der kleine dingen die onsterfelijk zijn, en wij bemoeien ons zo druk met de grote dingen die sterfelijk zijn, dat wij nauwelijks tijd hebben voor al dit kleine en kostelijke. Wanneer men weten wil hoe haastig en liefdeloos en onbeschaafd de wereld geworden is - al schrikt ze dan af en toe nog eens wakker uit haar droom van hogere beschaving, als dezer dagen- dan kan men onder anderen eens in een kruidentuin gaan wandelen, een zeer leerzame les."

Dat er geen verse kruiden meer gebruikt worden ligt, aldus Buning, niet aan de kosten en niet aan de groenteboer, maar aan "het feit dat u en ik te onbeschaafd zijn geworden om om kruiden te vragen". En om ze te gebruiken in de keuken. En de mensen die zich afvragen of dat nou zo erg is, waarom niet gewoon een potje of zakje van het een of ander gekocht, geeft hij het volgende antwoord:

"Maar keer de zaak eens om: denkt ge soms dat een wereld, die de goede en eenvoudigste kleine dingen niet meer kent, die haar kruiden voornamelijk in gepatenteerde sausfleschjes, haar groenten in blik, haar politiek in slagzinnen, haar religie in gemakkelijke en vereenvoudigde vormen en haar literatuur in bevattelijke richtingen kent, de ware en de beste wereld is?"

En het hoofdstuk eindigt met:
"Ga op avontuur met de marjolein, de tijm en de pimpernel, de kervel en de basilicum, de dragon en de kruizemunt als ge wat van koken wilt leeren verstaan, ge kunt er eeuwenoude en troostrijke werken des vredes mee verrichten; het kost niets, slechts liefde, zorg en kennis, in een woord, goede wereldsche beschaving; datgene, wat Europa dezer dagen zoo bitter noodig blijkt te hebben."

Optimist

Als je als zzp-er eens even geen werk hebt, hoef je gelukkig ook niet te doen alsof. Dus ben je soms zomaar even vrij. Die momenten gebruik ik graag om nuttige dingen te doen in een heel onnuttig tempo. Zoals naar de tandarts gaan en daarna heel omslachtig terug naar huis fietsen. Liefst via een onlogische route met veel ruimte voor zijpaden en dwarsstraten, zoals in een goed gesprek. Als je je ogen openhoudt, sowieso wel handig tijdens het fietsen, praat de stad soms terug.

Vandaag fietste ik over de grachten van Amsterdam en door de negen straatjes. Het viel me op hoe stil het overal was. Een leeg koffiehuis, een broodjeszaak met één klant, een café met een slapende kat op een barkruk, een winkel met fleurige jurkjes die wanhopig proberen vol te houden dat het geen januari en min tien is. Stilte. Overal. Mooi, maar ook een beetje treurig.

Toen fietste ik langs de Nieuwezijds Voorburgwal waar normaal gesproken twee keer in de week een postzegelmarkt gehouden wordt. En, geloof het of niet, midden op het kleine plein, in de sneeuw, zat één verkoper achter een rijtje boeken met postzegels. De rest van het plein was leeg. Ik fietste verder en vroeg me af: is dat nou die optimistische ondernemer die onze economie gaat redden? Of is ie gewoon gek?

Pauze

Een lichtgrijze middag. Ik heb haast, maar het oudste smoesje van de wereld wordt voor mijn ogen werkelijkheid. De brug gaat open. De slagboom aan de overkant is al dicht. Ik overweeg de brugwachter lief aan te kijken en te vragen of ik er nog onderdoor mag. Maar terwijl ik twijfel over wel of niet vragen, gaat de slagboom ook aan onze kant omlaag. De brugwachter haalt een hendel over. De brug laat met een knal los.

Fietsers en wandelaars trappelen van ongeduld. Drie zwanen glijden als drie gratiën over het water en het houten salonbootje, waar dit allemaal om begonnen is, komt langzaam dichterbij. De brugwachter plaatst een hendel in een draaimechanisme en hangt zijn hele gewicht eraan om de brug omhoog te krijgen. Bij elke draai piept het onwillige metaal. De overkant wordt langzaam onbereikbaar.

Het water is donkerbruin, de afstand tot de kade groot. Even waan ik me in een stad zonder bruggen. Een verzameling eilandjes zonder de vanzelfsprekendheid van een doorgaande weg. De zwanen vermoeden gevaar. Ze zetten hun veren hoog op en even lijkt het erop dat ze zullen opvliegen. Maar eentje duikt met zijn kop in het water alsof hij hier niets mee te maken wil hebben, en de rest schuift braaf naar de kant.

De schipper begroet de brugwachter. Wij wachtenden blijven stil staan, als brave schoolkinderen die niet durven te praten als de meester voor ze het schoolplein oploopt. Het voorbijgaan van het bootje duurt niet langer dan een minuut. De brugwachter herhaalt zijn ritueel in tegenovergestelde richting. Brug omlaag en vastzetten. “Het is toch een mooi systeem”, zeg ik, onder de indruk van de romantiek van het moment. “Het is een klotesysteem”, antwoordt hij in onvervalst plat Amsterdams. En terwijl hij de slagboom omhoog duwt moppert hij nog even door “veel te zwaar”. Ik lach. De stilte is voorbij.

Naast mij rennen de losgelaten schoolkinderen naar de overkant. Een vrouw kan haar ongeduld niet bedwingen en duikt, met fiets en al, onder de nog neergelaten slagboom door. De brugwachter schudt zijn hoofd en met een zucht duwt hij ook de tweede slagboom omhoog. Ik vervolg mijn wandeling. Met iets minder haast.

Travels with Charley

Ik heb John Steinbecks Travels with Charley ontdekt via Geert Mak's Reizen zonder John, waarin hij de reis van John Steinbeck door Amerika nareist. Hoe ingewikkeld kun je tot een boek komen? Maar deze minireis was zeer de moeite. Het boek van Geert Mak vond ik interessant, omdat hij vooral ingaat op het huidige Amerika, met ontwikkelingen die soms huiveringwekkend lijken op de onze.

Maar dan het origineel van John Steinbeck. Wat een prachtig boek is dat. Met zinnen als:  "through my own efforts I am lost most of the time wihtout any help from anyone." Ik hou van dat soort taal die heel precies iets beschrijft, maar ook op andere niveaus te lezen is.

Of geweldige macho taal als deze: "If I were hungry, I would happily hunt anything that runs or crawls or flies, even relatives, and tear them down with my teeth."

Lezen dus.

Risotto met tuinbonen en munt

Voorbereidingen
Zet een halve liter bouillon klaar (ik had een groentebouillon blokje met een halve liter water, maar je kunt elke andere bouillon ook gebruiken).
Zet 250 gram gedopte tuinbonen klaar (vers is het lekkerst, maar uit de diepvries kan ook).
Zet een schaaltje geraspte Parmezaanse kaas klaar.
Snij de blaadjes van drie of vier takjes munt fijn en zet klaar.
Zet de pepermolen klaar.

Koken
Zet een pan met ruim water op het vuur (om straks de tuinbonen in te koken).
Doe een bodempje olijfolie in een andere pan met een dikke bodem (als je die niet hebt kan een gewone pan ook, maar dan moet je nog beter opletten met roeren).
Doe de risotto rijst erbij en roer even door totdat alle rijstkorrels bedekt zijn met olie.
Doe dan langzaam steeds een beetje bouillon erbij en roer totdat de bouillon opgenomen is door de rijst.
Proef af en toe of de rijst al zacht genoeg is naar je smaak. Zo niet, dan voeg je nog wat bouillon toe en blijf je roeren.
Als alle bouillon opgenomen is en de rijst gaar, zet je het vuur uit.
Doe de tuinbonen in de pan met het kokende water en kook ze ongeveer 3-5 minuten (afhankelijk van de grootte van de bonen duurt het koken korter of langer). De bonen moeten nog een beetje bite hebben.
Giet de bonen af en laat ze even uitlekken.
Doe een klontje boter bij de risotto en roer goed door.
Voeg de Parmezaanse kaas beetje bij beetje al roerend toe aan de risotto.
Voeg de tuinbonen toe aan de risotto.
Voeg de munt toe aan de risotto.
Geef een flinke draai aan de pepermolen.
Eet smakelijk!

Erbij
Omdat de risotto met de kaas en bonen zo romig is, vond ik het lekker om er nog iets fris bij te eten, zoals een tomaten of groene salade.

Reizen zonder voorkennis

Vrij van dagelijkse dingen, danst mijn blik door de straten.
Levende vissen in rode plastic babybadjes, dode eenden tussen de schone was, kakelende kippen, zoete aardappels roosterend in een olievat.
Jin Mao kijkt op ons neer, 420 meter staal en glas.
Monniken in oranje gewaden behangen de tempel met briefjes die voorspellen of het een goed leven wordt, een goed huwelijk, een goede reis. De Boeddha lacht.

Resultaten uit het verleden bieden geen garantie voor de toekomst.

Als ik aan Lissabon denk, krijg ik al heimwee

Als ik aan Lissabon denk, krijg ik al heimwee.
Zeg je Barcelona, dan ruik ik tortilla en serrano ham.
New York is stof en oude mensen in de metro.
Sjanghai een mierenhoop met een kopje thee.
Ik hoor de tropische Balinese regen op mijn klamboe.
Voel de stilte van de Ardennen in mijn hart en hoofd.
Griekenland dat is een leeg strand met de allerliefste.

Overal kan ik thuis zijn en dat is natuurlijk fijn.
Maar ik heb altijd heimwee.

Het geheugen van de tuin

Omdat ik tot nu toe tuinier zonder al te veel systeem (deels bewust, deels wegens tijdgebrek) vergeet ik soms waar ik wat neergezet heb. Dus maaide ik bij het verwijderen van onkruid tussen de tuinbonen rücksichtslos de dille weg die ik daar een week eerder geplant had. Met excuses aan mijn tuinvriendin die de dille in de kas tot plantje gekweekt had. 

Maar ik vind ook vaak dingen terug die ik vergeten was. De koriander die ik gezaaid had naast de knoflook. Wat een verrassing toen ik die mooi gekartelde blaadjes op zag komen. En de harde wortel die ik tijdens het spitten aantrof, wat was dat ook al weer? De geur gaf het antwoord. Mijn handen roken naar soep, dat kon alleen maar lavas zijn.  De rabarber die ik vorig jaar opgegeven had kwam onverwacht groots terug naast de composthoop met waaierbladeren en dieprode stengels. 

Koriander, lavas, goudsbloem, zuring, rabarber, vrouwenmantel, viooltjes, wandelen door de wanorde van mijn tuin wordt steeds meer een ontdekkingstocht. Mijn stadsde hoofd begint langzaam een plantengeheugen te ontwikkelen. De goudsbloemen hebben mijn wiedende handen overleefd. Nu is het wachten op de zon om te zien wat er nog meer opkomt in de tuin.

Zij vergeet tenslotte niets.

Slechte zomer, mooie tuin

Er is veel mislukt in de tuin dit jaar door het rare weer. Eerst heel warm, toen weer koud, toen wisselvallig. Mijn radijsjes (eerste keer) waren oogstbaar, maar heel houtig. Ze hadden zich gehard tegen de kou. De spinazie was doorgeschoten terwijl hij nog niet eens groot genoeg was om te oogsten. Arme spinazie. De snijbiet was maar heel minimaal opgekomen, maar wel een beauty met die prachtige rode stengels. De peultjes leken goed te gaan. De struik hing vol en ze daagden me uit om ze te plukken. Maar echt lekker waren ze niet. De smaak was goed, maar de structuur erg draderig. De dille heb ik zelf omgebracht (een week nadat ik hem geplant had). De sla is geen krop geworden, maar de losse blaadjes zijn met een beetje olijfolie en rode wijnazijn toch erg lekker. De Andijvie was heerlijk. Zacht en een heel klein beetje bitter. Perfect voor een oma-stamppotje met een gehaktballetje. En nu?

Nu heb ik mijn hoop gevestigd op de onverwoestbare tuinbonen, de knoflook die gestaag doorgroeit wat voor weer het ook is, pompoenen en courgettes, tomaten (als de zon ooit nog besluit te gaan schijnen), aardperen, pastinaak, wortels en bessen en, en, en, en .....

Het is een slechte zomer, maar het blijft een mooie tuin.

Omdat het niet anders kan

Besluiten wie je favoriete dichter is, is bijna net zo onmogelijk als besluiten wie je beste vriend is. En bijna net zo ridicuul. Als je toch probeert te bedenken wie er favoriet is, komen alle oude geliefden weer eens langs. Mijn eerste kennismaking met de poëzie was een gedicht van Neeltje Maria Min.

Mijn moeder is mijn naam vergeten, mijn kind weet nog niet hoe ik heet.
Hoe moet ik mij geborgen weten?
Noem mij, bevestig mijn bestaan, laat mijn naam zijn als een keten.
Noem mij, noem mij, spreek mij aan, o, noem mij bij mijn diepste naam. 
Voor wie ik liefheb, wil ik heten.

Neeltje Maria Min, De Gedichten Uitgeverij Bert Bakker Amsterdam ISBN 90 351 0818 3

Jarenlang is dit gedicht voor mij het ultieme geweest. De eenvoud en het ritme vond en vind ik indrukwekkend, en ik schreef het in ieder nieuw dagboek op de eerste pagina. Nog altijd ben ik van mening dat er geen woord teveel in staat. En dat is voor mij een van de kenmerken van goede poëzie.

Gerrit Kouwenaar is de eerste dichter van wie ik dingen las die ik onbegrijpelijk vond, maar desondanks zo mooi dat ik bij het lezen alsmaar dacht "als je toch zo naar de wereld kunt kijken en wat je ziet kunt weergeven in een taal die zo loepzuiver is." Alleen al de titel van een van zijn bundels, "de tijd staat open", blijft me overvallen, omdat zich telkens aan me opdringt dat je dit op geen enkele andere manier zou kunnen zeggen. Opvallend is ook het gedachtestreepje waarmee hij zijn gedichten eindigt, alsof er nooit echt een einde aan komt.

Men moet zijn zomers nog tellen, zijn vonnis
nog vellen, men moet zijn winter nog sneeuwen

men moet nog boodschappen doen voor het donker
de weg vraagt, zwarte kaarsen voor in de kelder

men moet de zonen nog moed inspreken, de dochters
een harnas aanmeten, ijswater koken leren

men moet de fotograaf nog de bloedplas wijzen
zijn huis ontwennen, zijn inktlint vernieuwen

men moet nog een kuil graven voor een vlinder
het ogenblik ruilen voor zijn vaders horloge -

Gerrit Kouwenaar, De tijd staat open, gedichten Querido ISBN 90 214 7158 2

Als laatste wil ik Esther Jansma noemen om de ongelofelijk standvastige breekbaarheid van haar beelden. Ze staan als een huis, maar lijken opgebouwd uit spinnendraad.

Afwezigheid
Zoals rozen openen, je ziet het niet,
een roos is een roos is, is plotseling weten:
wat werd gezegd zegt zich weer, missen
is veelvoud, blijft opengaan in het nu
En je begrijpt niet hoe. Je ligt in het hart
en je wachten niets zoekt je, niets
slaapt je naar het licht, blijft zich ontvouwen
terwijl het valt in zichzelf.

Esther Jansma Hier is de tijd De Arbeiderspers ISBN 90 295 2283 6

Besluiteloze dagen

Buiten schijnt een waterig zonnetje. Het lentegroen hangt er een beetje verlept bij. De bomen twijfelen tussen meer blad maken of nog even wachten tot deze kou weer voorbij is. Besluiteloze dagen.

Het schrijven van een c.v. - Wislawa Szymborska

Wat moet je doen?
Je moet een aanvraag indienen
en bij die aanvraag een c.v. insluiten.

Ongeacht de lengte van het leven
moet het c.v. kort zijn.

Bondigheid en selectie zijn verplicht.
Vervang landschappen door adressen
en wankele herinneringen door muurvaste data.

Van alle liefdes volstaat de echtelijke,
en van de kinderen alleen die welke geboren zijn.

Wie jou kent is belangrijker dan wie jij kent.
Reizen alleen indien buitenslands.
Lidmaatschappen waarvan, maar niet waarom.
Onderscheidingen zonder waarvoor.

Schrijf zo alsof je nooit met jezelf hebt gepraat
en ver uit je eigen buurt bent gebleven.

Ga zwijgend voorbij aan honden, katten en vogels,
rommeltjes van vroeger, vrienden en dromen.

Liever de prijs dan de waarde,
de titel dan de inhoud.

Eerder de schoenmaat dan waarheen hij loopt,
hij voor wie jij doorgaat.
Daarbij een foto met één oor vrij.
Zijn vorm telt, niet wat het hoort.
Wat hoort het dan?
Het dreunen van de papiervernietigers.

What we don't know can hurt us

Onze voedingsindustrie heeft er een handje van om ons massaal voor de gek te houden. Margarine dat zogenaamd beter voor ons is dan boter zit vol met transvet. Bruin brood wordt soms gemaakt van wit meel met kleurstof. Bestrijdingsmiddelen heten tegenwoordig beschermingsmiddelen,.

Deze week las ik een interessante column van Mark Bittman getiteld "The Human Cost of Animal Suffering". De column gaat over de ervaringen van Timothy Pachirat, een politicoloog, die vijf maanden undercover heeft gewerkt in een grote geïndustrialiseerde slachterij in Amerika. Dit heeft hij gedaan om onderzoek te doen naar de vraag hoe geweld in onze maatschappij genormaliseerd wordt. Onder andere door alle oncomfortabele waarheden buiten beeld te houden, is één van zijn conclusies. Wat niet weet, dat niet deert.

Helaas gaat dat voor ons voedsel niet meer op. Wat niet weet, dat deert juist wel, omdat het niet weten ervoor zorgt dat we niet de keuzes kunnen maken die we misschien zouden willen maken.

Lees die column. En als je daarna behoefte hebt aan iets positiefs en wilt weten hoe het ook zou kunnen, kijk dan naar Vandana Shiva

Let's be unrealistic dreamers

This morning I read a tweet from Mark Bittman with a link to a speech by Haruki Murakami. Of course the speech was brilliant. I believe almost everything the man writes is brilliant (sorry I am a huge fan). But what also made me read the whole speech while drinking my coffee, is that it said the English translation of the speech was produced as part of a collaborative translation project entitled Planting Seeds Together.

I find it so inspirational that people all over the world, who very often don't know each other, come together on subjects that are important to them. They share their attention, their time and their knowledge to do things that matter. Internet in itself has always allowed us to do so, but social media such as twitter and facebook have made it so much easier.

Besides writing about the nuclear disaster in Japan, Murakami writes so beautifully on the power (dangerous when misused) of communication.

From the speech:

"We had gone beyond the point of no return. The deed was done. Those who doubted nuclear power generation were now asked the intimidating question, “Would you be in favour of power shortages?” Consequently, those who harbour doubts about nuclear power generation came to be labelled as “unrealistic dreamers”. And so we arrived where we are today. Nuclear power plants, which were supposed to be efficient, instead offer us a vision of hell. This is the reality. The so-called “reality” that has been proclaimed by those who promote nuclear power however, isn’t reality at all. It is nothing more than superficial “convenience”, which their flawed logic confused with reality itself."

And

"How wonderful it would be if we could build a house of “unrealistic dreamers” and forge a “community of spirit” that would transcend both country and culture. I believe this would be the starting point for our rebirth, as we have experienced many natural disasters and wanton acts of terrorism in recent times. We must not be afraid to dream. We should never allow the crazed dogs named “efficiency” and “convenience” to catch up with us. We must be “unrealistic dreamers”, who stride forward vigorously. Human beings will die and disappear, but humanity will prevail and will be constantly regenerated. Above all, we must believe in this force."

Look here for the whole speech.

Geduld

Ik kreeg van een tuinvriendin een tak van een kruisbessenstruik. Afgesneden in december. Midden in de winter rook de tak naar bessen en zomer. Je kunt niet aan zo'n tak blijven ruiken, dus zette ik hem thuis in een glas water. Achter de kraan stond hij en telkens als er licht uit de kamer op scheen, verscheen op de muur een schaduw. Een Japanse pentekening om even bij weg te dromen. Maar aan schoonheid wen je snel en na een tijdje begon ik te verlangen naar knoppen, wortels, vermeerdering, nut. De tak gaf niet toe. Ik verving het water regelmatig. Waste het glas af. Bekeek de tak nauwkeurig. Probeerde lauw water. Niets. Ik probeerde zelfs de tak te vergeten, maar door die mooie schaduw was dat ook niet zo eenvoudig. En toen, in een driftige opruimbui, besloot ik dat de tak dan maar weg moest. In de vuilnis ermee. Het water had ik al weggegooid, het glas in de vaatwasser gezet en met de tak in de hand liep ik richting de vuilnisbak. En daar was het ineens, een heel klein wit puntje, maar toch, iets dat door de tak heen brak. Het glas weer gevuld met water en toch nog maar even gewacht. Een kleine maand later is de tak vol met wortels en het glas bijna te klein. Zodra het warm genoeg is mag de tak naar de tuin. En zijn schaduw? Die is nog steeds even mooi.

Januari telt niet mee

Deze maand is even vluchtig als het grijze weer waar hij zich in hult. Wachtmaand. Net alsof het jaar nog niet echt durft te beginnen. Texel gaf lucht aan de dagen. De zachte kleur van zand en rollende witte golven, halmen in de wind, onverstoorbare schapen, alle zwarte op een veldje apart. De vergane glorie van een badplaats zonder badgasten. En overal ruimte.

Home and garden made

Het was grauw op de tuin en het regende toen ik aankwam. Iedereen is de grond aan het omspitten ter voorbereiding op de winter, dus alles is dikke, zwarte klei onder een grijze lucht. Even werd ik er moedeloos van. Maar het stopte al snel weer met regenen en ik dacht: "als je niet weet waar je moet beginnen, begin dan bij het begin." De braam moest gesnoeid. Hij groeit alle kanten op, maar draagt nauwelijks vrucht. Snoeien is fijn. Het is niet zwaar en het ruimt zichtbaar op, geeft lucht aan de tuin.

Terwijl ik ermee bezig was, viel me op dat de natuur zich in december al voorbereidt op de lente. Terwijl wij ons in huis verschuilen voor een winterslaap en huilen onder de kerstboom, maken de kers, de pruimenboom en zelfs het nieuwe appelboompje al knoppen aan. De lente leek ineens een stuk dichterbij.

Als ik even later stukken grond omspit en schoonmaak wordt de composthoop (of in mijn geval onkruidhoop) steeds hoger. Ik bedenk dat het scheppen van orde op de ene plek, chaos creëert op een andere plek en vraag me af of dat ook voor andere dingen opgaat. En ik realiseer me dat echt werk geen begin en einde heeft maar een voortdurende beweging is.

Ik krijg weer een cadeautje van mijn tuinvriendin. "De natuur heeft altijd gelijk" van Maurice Meségué over natuurlijk tuinieren, kruiden, groenten en vruchten. En aardperen (Jerusalem Artichokes). Deels om zelf te planten, deels om op te eten. Rauw smaken ze naar noot en gekookt smaken ze licht naar artisjok. Allebei heerlijk. Ze schijnen ook prachtige gele bloemen te krijgen (zijn verwant aan de zonnebloem geloof ik). Volgend jaar heb ik er hopelijk een heleboel in mijn eigen tuin.

Om nog even in de sfeer te blijven van home and garden made, heb ik vandaag ook nog voor de allereerste keer in mijn leven een brood gebakken. Irish brown soda bread uit het kookboek "Home Made" van Yvette van Boven. En daar werd ik ook blij van.

De tuin is vergevingsgezind

En weer kreeg ik een brief van de tuinvereniging. Dat mijn tuin verwaarloosd is, dat ik voor xxx mijn tuin op orde moet hebben, want anders wordt mijn lidmaatschap ingetrokken en kan het wel €600 kosten om de tuin schoon te maken en aan iemand anders te geven. Ik schrok van die brief en ik had meteen geen zin meer in de tuin. De tuin werd een boeman die heel veel geld gaat kosten.

Ik ben dit jaar voor het eerst in mijn leven begonnen met een moestuin bij een volkstuinvereniging. Leuk, dacht ik, als naief stadsmeisje. En dat is ook zo. Altijd als ik op de tuin ben, haalt mijn hart adem en komt mijn hoofd tot rust. Een middagje hard werken en ik heb energie voor twee weken. En op de een of andere rare manier schijnt er altijd de zon, zelfs als het regent in de stad.

Waar ik niet zo goed op voorbereid was, is hoeveel tijd zo'n tuin kost. Het is dus nog even zoeken naar hoe dat past in de rest van wat ik allemaal wil en moet doen in mijn volle leven. En terwijl ik aan het zoeken ben naar evenwicht, soms denk 'ik stop ermee', tot ik weer geweest ben en denk 'ik stop er nooit meer mee', krijg ik dan zo'n brief. En dan lijkt het net of de tuin onderdeel is van een of andere bureaucratie en ben ik klaar om de handdoek in de ring te gooien. Want bureaucratie heb ik in mijn stadse leven al meer dan genoeg.

Maar gelukkig overwint tot nu toe altijd de tuin. Ik geniet te veel van het wonder dat een zaadje een plantje wordt en dat dat plantje dan ook nog eten voortbrengt. Het wonder van een grote pompoen die groeit aan een kruipend draadje over de grond. Van de framboos die je helemaal afknipt tot een zielig hoopje hout en die een maand of drie later weer staat te stralen vol met blad. De zure zwarte bessen, de zoete pruimen, de bittere tuinbonen, de lekkerste sla die ik ooit gegeten heb.

En dus neem ik de brief voor lief, ga ik niet in discussie (dat doe ik in mijn stadse leven ook al vaak genoeg), maar ga ik naar de tuin. Daar begin ik weer rustig met opruimen, snoeien, planten. Verstopt onder een bessenstruik liggen tot mijn grote verassing twee prachtige pompoenen. En ik krijg een appelboom en een aalbesstruik van de tuin van iemand anders die er wel mee stopt.

Als ik de zonnebloemen opruim en op de composthoop gooi, ruik ik de pitjes. Een geur die moeilijk te beschrijven is, notig en aards, maar die mij meteen terugbrengt naar een veld vol zonnebloemen in Frankrijk. Ondanks mijn tijdelijke verwaarlozing is de tuin vergevingsgezind. En daar kan geen dreigbrief tegenop.

En nog een tip

Een ander boek, dat ik recentelijk gelezen heb is Jihad met sambal van Step Vaessen. Step Vaessen werd in 1997 correspondent in Indonesië. Sinds 2006 is ze correspondent voor de Arabische zender Al Jazeera. Step Vaessen was ook één van de zomergasten van afgelopen jaar waar ik met veel plezier naar gekeken heb.

Jihad met sambal vertelt het persoonlijke verhaal van haar correspondentschap, de dood van haar man, haar leven met haar zoon in Indonesië en het journalistieke verhaal over Indonesië en de ontwikkeling en invloed van de Islam in dat land. Mede omdat ik in Indonesië(althans een klein deel ervan) geweest ben in 1996, dus net voordat zij haar correspondentschap begon, vond ik het leuk om te lezen over de veranderingen in dat land.

Step weet de geuren en kleuren van het land levendig over te brengen en schrikt er niet voor terug om het persoonlijke met het journalistieke verhaal te mengen. Er zijn recensenten die zich hieraan storen, maar ik denk dat juist die persoonlijke blik ervoor zorgt dat je de clichés uit de krant niet opnieuw voorgeschoteld krijgt in een boek. Daarvoor lees ik de krant wel.

Voor de boekenliefhebbers onder ons

Een boek dat ik pas gelezen heb en fantastisch vond is XY van Sandro Veronesi. Het gaat over een klein dorpje in Italië in de bergen waar een vreselijke gebeurtenis heeft plaatsgevonden. Twee mensen, een priester en een jonge psychiater proberen de overgebleven inwoners van het dorp te helpen met het verwerken van deze gebeurtenis en zelf te begrijpen wat er gebeurd is en waarom. Wat er gebeurd is, is zo absurd, dat het er niet om gaat een dader te vinden, dat is onmogelijk. Het boek gaat meer over de vraag hoe we als mens omgaan met dingen die we niet kunnen bevatten. Bijna aan het eind staat een prachtige zin, die twee mogelijke opties geeft:

"Je moet alles begrijpen. Anders moet je alles geloven."

En het boek eindigt met een mooi klein verhaal, dat twee personages beschrijft die volgens de schrijver voorkomen in het script van de psychologie de Unendliche Aufgabe (mij niet bekend, maar dat ga ik nu natuurlijk opzoeken): de boer of de reiziger.

"Of je bent de reiziger die op het land verdwaalt of je bent de boer die de grond omhakt of je bent de reiziger die op de boer toeloopt en hem de weg vraagt naar het dichtstbijzijnde station alstublieft of de boer die doorgaat met hakken en vriendelijk antwoordt dat hij het niet weet of je bent de reiziger die hem dan de weg vraagt naar de dichtstbijzijnde bushalte of de boer die doorgaat met hakken en vriendelijk antwoordt dat hij dat ook niet weet of je bent de reiziger die op dat moment tegen de boer zegt sorry maar u weet werkelijk helemaal niets of je bent de boer die zo is met die enorme kracht of je bent de reiziger die de boer ervan beschuldigt niets te weten of je bent de boer die vriendelijk antwoordt terwijl hij doorgaat met hakken ja mijnheer dat is waar mijnheer ik weet niets mijnheer maar degene die verdwaald is dat bent u."